Սյունիք. Երիցվանք


Կապանի Արծվանիկ գյուղից 3 կմ հարավ-արևելք՝ բնակավայրերից կտրված սարահարթի վրա է գտնվում վաղ միջնադարյան Երիցվանքը։ Հիմնադրել է Սյունյաց մետրոպոլիտ Երիցակը 5-րդ դարում ։ Դարեր շարունակ խոնարհված սրբավայրում առաջին անգան ԿԳՄՍ նախարարության և «Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայություն» ՊՈԱԿ -ը պեղումներ է իրականացնում։ Արշավախումբը ղեկավարում է հնագետ Ավետիս Գրիգորյանը։

Նորայր Քարտաշյան և Մենուա բենդ


Կայացել է «Հայկական ժամանակակից երաժշտություն» խորագրով համերգ, որտեղ ներկայացված են Նորայր Քարտաշյանի մշակումներն ու հեղինակային ստեղծագործությունները:

«Արցախ» կամերային նվագախումբ


2003 թվականի Արցախի հայաթափումից հետո շատ նվագախմբերի և անսամբլների նման անորոշ վիճակում հայտնվեց «Արցախ» կամերային նվագախումբը, երաժիշտներն անգործ մնացին: Աշխարհահռչակ երաժիշտներ Հասմիկ Պապյանի և Նարեկ Հախնազարյանի ուժերով և ՀԲԸՄ ֆինանսական աջակցությամբ Երևանում վերակազմավորվեց նվագախումբը: Նոր էջ է սկսվել նվագախմբի կյանքում, որի առանցքային նպատակը աշխարհի հեղինակավոր բեմերից Արցախ անունը հնչեցնելն է:

Սպիրիդոն Մելիքյան


Կոմպոզիտոր Սպիրիդոն Մելիքյանը կտակել է սիմֆոնիկ և խմբերգային գործեր։ Որպես խմբավար՝ նա բարձրացրել է հայ երգչախմբային արվեստը նոր մակարդակի։ Որպես ազգագրագետ՝ ժողովրդական երգերի մեծ գանձարան է մոռացումից փրկել: Որպես գիտնական՝ նոր լույսի ներքո է քննել հայ երաժշտության տեսական խնդիրները։ Նախկին ճեմարանականի ամբողջ կյանքը ծառայություն էր հայ երաժշտությանն ու հայագիտությանը։

Վահան


Սահմանամերձ Վահան գյուղը Հայաստանի հյուսիսարևելյան դարպասն է։ Գյուղը Ադրբեջանին սահմանակից է շուրջ 27 կմ երկարությամբ։ Որոշ հատվածներում սահմանը ընդամենը 2-3 կմ է հեռու։ Հարյուրամյա գյուղը նախկինում այլ անուններ է ունեցել․ 1925 թվականին հիմնադրվել է Ռուբենակերտ անունով, խորհրդային տարիներին վերանվանվել Օրջոնիկիձե և 1991 թվականին Արծվաշենի խիզախ արծիվ Տեր Վահան քահանայի պատվին ստացել ներկայիս անունը։

Ուլիխանյան քույրեր


Վիկտորյա և Լյանա Ուլիխանյանները մանկուց դասական երաժշտությամբ են զբաղվում: Արդեն հասցրել են հանդես գալ միջազգային հարթակներում, մասնակցել փառատոների, մրցույթների, համերգներ ունենալ միջազգային բեմերում: Ջութակահար և թավջութակահար քույրերը կատարողական արվեստից բացի նաև ստեղծագործում են, վերջերս նկարահանվել է Վիկտորիա Ուլիխանյանի «Արեգակի Մեխանիկա» դաշնամուրային տրիո ստեղծագործության տեսահոլովակը, որով աղջիկները փորձում են հանրահռչակել դասական երաժշտությունը:

Սեբաստացիներ ուսուցչական երգչախումբ


«Սեբաստացիներ» ուսուցչական երգչախումբը գործում է 2012 թվականից: Կազմավորման հիմքերում խմբավար Երևանի կամերային պետական երգչախմբի հիմնադիր, Արվեստի վաստակավոր գործիչ Հարություն Թոփիկյանն է եղել: Այն քառաձայն է, բաց, կազմված կրթահամալիրի մանկավարժներից: Երգչախումբը կատարում է Կոմիտասի հոգևոր և աշխարհիկ երգեր, միջնադարյան շարականներ, հայ ժամանակակից կոմպոզիտորների ստեղծագործություններ, տարածում դրանք կրթամշակութային-հայրենագիտական արշավ-համերգներով, ուսումնական ժամերգություններով, ազգային ծեսերի-տոնախմբությունների կազմակերպմամբ-մասնակցությամբ։

Արևիս


Սիսիանից մոտ 20 կմ հեռավորության վրա է գտնվում Արևիս գյուղը, սակայն ոչ բարեկարգ ճանապարհի պատճառով ժամեր են պետք գյուղ հասնելու համար։ Պաշտոնապես Արևիսը 41 բնակիչ ունի, որոնք գյուղում ապրում են հատվածաբար՝ գարնանը գյուղատնտեսության, մեղվապահության համար են գալիս։ Ձմռանը Արևիսում հազիվ տասը բնակիչ է մնում։ Թշնամուց 4 կմ է Արևիսը հեռու, բայց գյուղը բնակիչ չունենալու պատճառն ամենևին էլ սահմանին մոտ լինելը չէ, այլ կենցաղային պայմանների բացակայությունը։

 

Աղիտուի հուշարձանը և Թանահատի վանքը


Թանահատի վանքը կամ ինչպես տեղացիններն են ասում Կարմիր վանքը Սիսիանից 25 կմ հարավ-արևմուտք է՝ Արևիս գյուղի մոտ: Ստեփանոս Օրբելյանը վանքը «մեծ առաքինարան» է անվանել, որտեղ ճգնող և սպասավորաղ հոգևորականների սրբակենցաղության մասին բազմաթիվ ավանդազրույցներ են հյուսվել։ Մեր այս ճամփորդության ընթացքում ներկայացրել ենք նաև Աղիտու գյուղի 6-7-րդ դարերի եզակի հուշարձանը:

«Կադանս» անսամբլ


Ավելի քան 20 տարվա պատմություն ունեցող «Կադանս» անսամբը վերակազմավորվել է, երաժշտական հայտնի հնգյակին ավելացել է նաև պարային խումբ: Եթե սկզբնական շրջանում «Կադանսը» կատարում էր մասնավորապես Աստոր Պյացոլլայի գործերը, ապա ժամանակի ընթացքում անսամբլը ընդլայնել է կատարումները` ներառելով եվրոպական, ամերիկյան, ռուս և հայ դասական և ժամանակակից կոմպոզիտորների գործեր: Այսուհետ «Կադանսը» նորովի ու նոր ձևաչափով հանդես կգա:

Սիսիան. Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի


360-ական թվականներին պարսից զորքերի կողմից Սյունիքի իշխանանիստ Շաղատ ավանի և վանքի ավերումից հետո, Սյունի վանքը դարձել է Սյունիների իշխանական տոհմի գլխավոր սրբավայրը և մինչև 9-րդ դարը եղել է Սյունիքի եպիսկոպոսական աթոռանիստը և նախարարական տոհմի գահանիստ կենտրոնը: Սյունյաց իշխանուհի Վարազդուխտը 6-րդ դարի 80-ական թվականներին վանքի հնագույն տաճարի տեղում կառուցել է Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ տաճարը, որն այժմ էլ Սիսիանի այցեքարտն է:

Որոտնավանք


Որոտնավանքը միջնադարյան գիտակրթական հզոր կենտրոններից է եղել, այստեղ գործել են Հովհան Որոտնեցին, նրա աշակերտ Գրիգոր Տաթևացին, Առաքել Ծաղկողը: Գրվել են գիտական աշխատություններ, ընդօրինակվել ու ծաղկվել ձեռագրեր: Ժամանակին Որոտնավանքում ճգնող հայ վարդապետների համբավը հասել է մինչև Եվրոպա: Մոտ մեկ դար վանքը չի գործել, վերջին տարիներին Սյունիքի թեմի առաջնորդի նախաձեռնությամբ վերականգնվել է վանքը, մշտական հոգևորական է նշանակվել, աստիճանաբար հոգևոր կյանքը վերազարթոնք է ապրում: